Riet komt massaal voor op onze schorren. Zou je de natuur zijn gang laten gaan, dan zouden onze schorren niet meer zijn dan een rietveld vermits dit het eindstadium van een schorrengebied is.
Wij kijken naar 2 opvallende fenomen bij riet: de vreemde in elkaar gedraaide bladeren van riet, en rietstengels met een zwarte verkleuring en loslatende stengels.
Vreemde rietstengels
Elk jaar ontdekken we op onze schorren rietstengels met de meest vreemde vormen waarbij de bovenste bladeren aan rietstengels in elkaar groeien en verdraaien. Zijn het de schapen die uit verveling hun creatieve lusten botvieren op rietstengels? Zijn het monstrueuze mutaties als gevolg van de bodemverontreiniging? Wij zochten voor u het antwoord.
In 1997 werd dit mysterie opgelost door Maurice Hoffmann van het Instituut voor Natuurbehoud. Maurice Hoffmann en zijn team hebben toendertijd materiaal ingezameld van geïnfecteerde rietstengeltoppen en stelden op het labo inderdaad grote hoeveelheden juist uitkomende mijten vast – de stengels werden eerste bewaard in de koelkast, en dan onder de felle lamp van de binoculaire microscoop gelegd waardoor de eitjes vermoedelijk geïnduceerd werden tot uitkomen.
Van hem kregen we de volgende verklaring, Ik citeer:
“Het is een op de brakwaterschorren regelmatig optredend verschijnsel van in elkaar groeien en verdraaien van de bovenste bladeren aan rietstengels.
Na enig speurwerk en navraag blijkt het hier meer dan waarschijnlijk te gaan om een infectie van de rietloopmijt Steneotarsonemus phragmitidis (von Schlechtendal, 1898) genoemd.
Deze mijt is een loopmijt. Loopmijten of Tarsonemidae hebben een rondachtig lichaam met 4 paar poten, zoals dat bij de spinachtigen waartoe de mijten behoren, de regel is. Het 4e potenpaar is soms draadvormig en is op de afbeelding niet duidelijk te zien. Deze diertjes zijn amper 0,2 mm lang, en dus enkel met de microscoop te zien.
De mijten zitten of lopen op de binnenkant van de bladscheden, waarop ze een filmpje achterlaten.
In de voorzomer tasten ze de toppen van nieuwe halmen aan, waarbij het groeipunt verhardt en verstart, zodat de groeiende weefsels daaronder alleen opzij een uitweg vinden. Resultaat is een kromgetrokken en verkreukelde gal die buiten de bovenste normaal uitgegroeide bladschede uitpuilt.
Opgelet echter, er zijn nog galvormers op Riet en niet zelden zijn verschillende galvormers gecombineerd op dezelfde stengel. Zo stelden wij in de mijtgallen ook larven van galvliegen, vermoedelijk één van de sigaargalvliegen ( Lipara lucens, L.similis, L. pullitarsisof L. Rufitarsis)die allemaal gebonden zijn aan Riet.“
Deze rietloopmijt heeft in het Engels de wel zeer toepasselijke naam “The Corkscrew Gall Mite”, een verwijzing naar de in elkaar gedraaide rietstengels.
Meer weten?
Rietbrandzwam (Ustillago grandis)
Tijdens de vegetatiekartering van zondag 4 april 2004 op het Groot Buitenschoor, was er een zone waar het oude riet opvalt door zijn zwarte verkleuring, en dan vooral in de bovenste helft van de rietstengels; waarschijnlijk één of andere zwam of schimmelinfectie?
Wij legden ons oor te luisteren bij Maurice Hoffmann van het Instituut voor Natuurbehoud die contact nam met een specialist terzake.
“Dit is met 99 % zekerheid een aandoening van een brandzwam (Ustilago grandis) deze aandoening staat beschreven in de nederlandse ecologische flora bij het stukje over riet”,aldus Gunther Van Ryckegem van de universiteit van Gent, Dep. Botany, Section Mycology.
Nicky Caplin is even in de ecologische flora gedoken en heeft het volgende gezwam gevonden:
“Een opvallende maar zeldzame brandzwam die op Riet is gespecialiseerd, is Ustilago grandis.
Deze vormt op de stengelleden streep- of soms kokervormige sporenmassa’s, die (anders dan bij de algemene stengelbrandzwam Ustilago hypodytes) aanvankelijk door de stengelopperhuid bedekt worden.
In Berlijn werd waargenomen dat deze brand alleen forse, aan de waterkant staande riethalmen aantast en dat hij de weerstand van het Riet tegen mechanische belasting ondermijnt.”
In april 2007 vonden we sporen van deze rietbrandzwam over de ganse lengte van het Galgeschoor.
Meer weten?
